کودک آزاری چیست؛ انواع و مجازات های آن در قانون

دوران کودکی مهم ترین دوران زندگی انسان است، دورانی که بخش عمده ای از رشد جسمی و روانی انسان در آن شکل می گیرد و هرگونه غفلت در این دوران عواقب جبران ناپذیری برای فرد به همراه خواهد داشت. در سال‌های اخیر جنبه‌های روانی کودکان در کنار جنبه‌های جسمانی آن‌ها مورد توجه قرار گرفته است، به طوری که جرم آسیب رساندن به کودکان به کودک آزاری معروف است و در قانون مدنی مجازات دارد. در این مقاله توضیح خواهیم داد که کودک آزاری چیست و چه مجازاتی برای آن در نظر گرفته شده است.

با وجود توسعه یافتگی جوامع، هنوز اخبار زیادی در مورد کودک آزاری، انتشار گسترده این حوادث و حساسیت بالای آن، به شدت بر افکار عمومی تأثیر می گذارد. این امر، پیشگیری از کودک آزاری را به دغدغه اصلی خانواده ها تبدیل کرده و ابعاد مختلف آن مورد توجه حقوقدانان، جامعه شناسان، روانشناسان و جامعه قرار گرفته است. در این مقاله به بررسی ماهیت کودک آزاری و قوانین حمایت از کودک در ایران می پردازیم.

کودک آزاری چیست؟

طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، کودک آزاری آسیب یا تهدیدی است که به دست والدین یا مسئولین آنها برای جسمی، روانی، رفاه، رفاه و آسایش کودک وارد می شود. در اصطلاح کارشناسان، هرگونه سوء استفاده فیزیکی، روانی، جنسی یا استثمار یا عدم رسیدگی به نیازهای انسانی افراد زیر 18 سال توسط دیگران، کودک آزاری تلقی می شود. به طور کلی هر رفتاری که سلامت روانی، جسمی و رشدی کودک را چه بالقوه و چه بالفعل به خطر بیاندازد، کودک آزاری نامیده می شود.

انواع کودک آزاری

کودک آزاری اغلب به شکل آزار جنسی ظاهر می شود، در حالی که کودک آزاری به اشکال مختلف صورت می گیرد و طیف وسیعی از مسائل وجود دارد که می تواند به سلامت جسمی و روانی کودک آسیب برساند. کودک آزاری به چهار دسته تقسیم می شود:

1. آزار جسمی کودک

آزار جسمی کودک می تواند طیف وسیعی از اعمال را شامل شود، از تنبیه ساده تا آسیب شدید بدنی که منجر به مرگ می شود.

2. آزار روانی (عاطفی) کودک

کودک آزاری علائم واضحی بر روی بدن باقی نمی گذارد، اما می تواند اثرات مخرب تری بر سلامت کودک نسبت به آزار فیزیکی داشته باشد. سرزنش، تحقیر، طرد کردن، ایجاد ترس و دوری از خانواده، همگی به عنوان کودک آزاری عاطفی محسوب می شوند.

3. سهل انگاری

نادیده گرفتن و نادیده گرفتن نیازهای اولیه کودک؛ این آزارها مانند نادیده گرفتن ظاهراً، نادیده گرفتن نیازهای روانی و یا عدم توجه به کودکان با نیازهای ویژه، می تواند شخصیت کودک را در آینده تحت تأثیر قرار دهد.

4. سوء استفاده جنسی از کودک

در نهایت، سوء استفاده جنسی از کودکان، که مهمترین نوع کودک آزاری است، می تواند تقریباً هر بخشی از آسیب را پوشش دهد. توجه داشته باشید که در آزار جنسی کودک، لزوماً نیازی به لمس کودک توسط بزرگسال نیست. بلکه کودکان از مسائلی آسیب می بینند که ممکن است برای بزرگسالان مضر نباشد، به عنوان مثال، دیدن یک صحنه مستهجن می تواند برای کودک آزاردهنده باشد و نوعی آزار و اذیت جنسی باشد، در حالی که برای بزرگسالان اینطور نیست.

بر اساس این طبقه بندی، به طور کلی از هر چهار بزرگسال، یک نفر در معرض یک نوع کودک آزاری قرار گرفته است.

مجازات کودک آزاری در قوانین کشورها

در بسیاری از کشورها، قوانین گسترده ای برای حمایت از کودکان وجود دارد. به عنوان مثال، طبق قانونی که از سال 1969 در آلمان اجرا می شود، کودکان آزاردهنده بالای 25 سال در صورت تایید کمیسیون پزشکی با استفاده از دارو عقیم می شوند. یا اسپانیا قانونی را تصویب کرده است که نه تنها مجازات متهمان کودک آزاری و سوء استفاده جنسی از کودکان و نوجوانان را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد، بلکه مجازات افرادی که پس از گذراندن دوران محکومیت خود به مدت 20 سال در بازداشت خواهند بود را نیز افزایش می دهد. آنها در آینده هیچ مؤسسه مرتبط با کودکان و نوجوانان را استخدام نخواهند کرد.

مجازات کودک آزاری در حقوق ایران

متاسفانه قوانین حمایت از کودکان در ایران کاستی های زیادی دارد. اولین قانونی که در زمینه حمایت از کودکان تصویب شد، قانون حمایت از کودکان در سال 1338 بود که در زمان خود تحول بزرگی بود. اما پس از آن تا سال 2002 هیچ قانونی در مورد مسائل مربوط به کودکان تصویب نشد. جامعه در مواجهه با تعدد این جنایات علیه کودکان، در سال 1360 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان را تصویب کرد.

این قانون شامل کلیه افراد زیر 18 سال می شود و بر اساس ماده 2 این قانون هرگونه آزار و اذیت کودکان و نوجوانان که موجب آسیب جسمی، روانی و اخلاقی و سلامت جسمی و روانی آنها شود ممنوع است. این قانون برای اولین بار در مورد آسیب های روانی صحبت می کند تا به طور کامل از کودک محافظت شود.

قبل از سال 1981، کودک آزاری یک جرم خصوصی تلقی می شد و در صورت وقوع کودک آزاری فقط قیم قانونی حق شکایت داشتند. اما پس از تصویب قانون جدید در سال 1360، کودک آزاری جرم عمومی محسوب می شود و دیگر نیازی به شاکی خصوصی نیست. یعنی هرکسی می تواند به محض مشاهده کودک آزاری و آگاهی از آن گزارش دهد و دادستان به عنوان مدعی العموم باید مستقیما موضوع را پیگیری کند.

بر اساس ماده 2 این قانون، هرگونه خرید، فروش، بهره‌کشی و به کارگیری کودکان به منظور ارتکاب اعمال غیرقانونی از جمله قاچاق جرم است و این ماده به حبس از شش ماه تا یک سال و یا ده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شود. بیست میلیون ریال تعیین کرده است. ماده 4 هرگونه آسیب جسمی و روحی و شکنجه اطفال و بی توجهی عمدی به سلامت روحی و جسمی آنها و ممانعت از تحصیل آنها را ممنوع و برای مرتکب از سه ماه و یک روز تا شش ماه حبس یا ده میلیون ریال جزای نقدی تعیین کرده است.

در نهایت، بر اساس ماده 6 این قانون، کلیه افراد، مؤسسات و مراکزی که مسئولیت نگهداری و نگهداری از کودکان را بر عهده دارند، موظفند موارد کودک آزاری را به محض مشاهده و رسیدگی به مراجع ذیصلاح قضایی گزارش کنند. تصمیم مناسب بگیریم در غیر این صورت به حبس تا شش ماه یا جزای نقدی تا پنج میلیون ریال محکوم خواهد شد.

ماده 4 ماده اصلی این قانون است که به معنای کلی، مجموعه رفتارهایی را که موجب کودک آزاری (اعم از جسمی و روحی) می شود جرم تلقی می کند و مجازات آنها حبس تا شش ماه یا ده میلیون ریال جریمه نقدی . بدیهی است که این مجازات سبک به هیچ وجه با چنین رفتار مجرمانه ای سازگار نیست و وسیله مناسبی برای بازدارندگی مجرم از ارتکاب چنین جرمی نیست.

بدیهی است در صورت انجام رفتارهایی از قبیل قتل، صدمه بدنی، تجاوز به عنف و غیره به مجازات اصلی این جرایم اعم از اعدام، قصاص و... مندرج در مواد کلی قانون مجازات اسلامی محکوم خواهد شد. اما آنچه امروز در جامعه ما نیاز است مجازاتی خاص و بسیار سنگین برای کسانی است که قربانی خود را از میان کودکان انتخاب می کنند که نشان دهنده انحرافات و مشکلات روحی و روانی عاملان این جنایات است.

این در حالی است که لایحه جدید حمایت از کودکان از سال 91 به مجلس تقدیم شده است که با وجود اینکه این لایحه در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس بررسی شده است، اما هنوز برای تصویب به مجلس ارائه نشده است. حساسیت بالای بزهکاری اطفال که گاه از مرحله آسیب روحی و جسمی فراتر رفته و منجر به قتل می شود، تصویب قانون جدیدی با جرم انگاری دقیق تر جرایم را ایجاب می کند.